Gedachten in mei

De oproep voor een lawaaidemonstratie tijdens de Nationale Dodenherdenking maakte veel los. Ophef lijkt inmiddels net zo bij 4 mei te horen als de twee minuten stilte. Met discussie en verandering is niks mis. Iets wat eerdere generaties besloten, past niet als vanzelf ook perfect in deze tijd. Maar waarom dat beroep op vrijheid van meningsuiting en protest, om een moment dat voor velen zo veel waarde heeft, te verstoren? Waarom het punt willen maken dat er meer slachtoffers moeten worden herdacht, door te zorgen dat niemand meer aan herdenken toekomt? Waarom schreeuwen en schoppen, als het veel simpeler kan? Want volgens mij wordt een andere optie steeds vaker over het hoofd gezien. Gewoon dóén.

 

In 2013 haalde Vorden het nieuws: het plan om ook langs Duitse graven te lopen, veroorzaakte een stroom van kritiek en er werd gedreigd met protest. Om de waardigheid van de herdenking te behouden, koos onder meer de wethouder vanwege zijn functie voor de vertrouwde route. Inwoners die langs de Duitse graven wilden lopen, deden dit gewoon.

 

Tijdens de dodenherdenking ben ik stil. Niet alleen vanwege de dood van soldaten en verzetsstrijders die besloten dat hun leven minder belangrijk was dan onze vrijheid. Ik hoop nooit te weten hoe leven in oorlogstijd voelt en wat ik zou doen. Wel weet ik dat het niet zo zwart-wit is. Want is het beter voor je principes te sterven, dan mee te buigen en later de kans te hebben levens te redden? Ben je fout wanneer je niet je familie wil opofferen? Wie bepaalt dat?

 

Elke vraag roept nieuwe vragen op. Wat overblijft, is het besef van een groot, onkenbaar, onvoorspelbaar monster. Het monster dat oorlog heet. Natuurlijk ben ik dankbaar dat dappere Nederlanders, Britten, Amerikanen en ga zo maar door dat monster ieder op hun manier te lijf gingen of stilletjes ondermijnden. Maar met de kennis van nu iedere handeling op een weegschaaltje leggen en iemand bestempelen als held óf schurk heeft totaal geen zin. Ik denk aan iedereen die dat afgrijselijke wezen in de ogen keek. Het staat niet in het memorandum van de herdenking. Ik doe het wel.

 

Nederlandse soldaten in Nederlands-Indië worden door sommigen nu bestempeld als ‘daders’. Hadden jonge broekies dan alle politieke, culturele en morele kwesties moeten overzien, begrijpen, en dienstplicht moeten weigeren? Ja, je hebt als mens eigen verantwoordelijkheid en het is te makkelijk om altijd braaf en gedachteloos te doen wat je wordt gezegd. Maar als individu heb je niet de mogelijkheid, niet de hersencapaciteit om alle nuances op deze planeet te doorgronden. En wat blijft er van een leger over, als elke soldaat eerst uren wil debateren? Het is niet meteen fout om dat soort (politieke) beslissingen aan de overheid en de legerleiding over te laten.

 

Wat we wel kunnen doen, is achterom kijken naar dat monster en zorgen dat we hem nooit meer tegenkomen. Dat kan door kleine dingen. Als anderen zien dat het goed is wat je doet, komen de steunende handen vanzelf. Als je elkaar de vrijheid gunt, is het een stuk leuker er samen wat nieuws van te maken. En gelukkig is er niemand die voor jou bepaalt wat jij denkt. Dus als jij vanavond wil denken aan Duitse slachtoffers, of bloemen wil leggen ter nagedachtenis aan mensen in Indonesië, dan doe je dat toch gewoon?