Instructiedagboek: start van een team

“Hoe was je vakantie?” Een logische vraag na twee weken afwezigheid. Maar hoe leuk die weken ook waren, ik vroeg van mijn hoofd minstens zo veel als tijdens werkdagen. De training met een nieuwe geleidehond is pittig. “Nog veel zwaarder dan dat je denkt, je vergeet hoe het was”, beweerden vriendinnen die uit ervaring spraken. Ik geloofde hen en dat bleek terecht. Wat ik nog wel wist, is dat je ook het begin van zo’n samenwerking vergeet. Als het allemaal haast vanzelf gaat, je zo’n eenheid bent dat je niet meer nadenkt en niet kan uitleggen waardoor je dingen aanvoelt, weet je niet meer hoe je daar bent gekomen. Dus hield ik onze belevenissen bij.

 

Voor wie de samenvatting wil: het was pittig, het was leuk, het was bijzonder. Onvoorstelbaar hoeveel je kunt leren in twee weekjes. En heel speciaal hoe zo’n hondje dat vers van school komt, al zo snel voor een wildvreemde wil werken. Ja, het dier is opgeleid en weet in principe wat het moet doen. Dan worden zonder enige uitleg alle factoren verandert: nieuw huis, andere baas, andere gewoonten, onbekende omgeving. Ga er maar aan staan. Voor wie wil weten wat er tijdens zo’n instructie zoal wordt geoefend, en waarom dat ook voor iemand die een vierde geleidehond krijgt essentieel is, neem ik je graag mee in ons dagboek. Heb je even? Wandel – of moet ik gezien ons looptempo zeggen: ren - dan mee met mij en de hoofdpersoon van dit verhaal: mijn kleine Kruimeltje.

 

Dag 1: maandag

Daar ligt ze dan in haar mand, mijn nieuwe hondenvriendinnetje. Ze wist nog precies waar ze zijn moest, en ook de route die we tijdens de match liepen, kende ze overduidelijk nog. Vanmiddag liepen we op en neer naar het winkelcentrum, en ook toen had ze op de terugweg mijn richtingcommando’s eigenlijk niet nodig. Wat een geheugen. En wat een leuk, blij hondje. Ze was al veel meer met mij en haar werk bezig dan een paar weken geleden. Ik moet haar absoluut afremmen en helpen onderweg, en ben heel blij met de prettige hulp die ik daarbij krijg. Maar ik merk dat we nu al stappen hebben gezet. En wat fijn te zien hoeveel ze doorheeft en hoe ze haar taak begrijpt. Geduld is gewoon niet haar sterkste kant; waarom zou je stoppen als je ook kan doorgaan? Maar ik heb er vertrouwen in dat dat kwartje dat stoppen ook van mij moet, nog veel verder gaat vallen. Nu eerst samen bijkomen van de vele indrukken en lessen.

 

Dag 2: dinsdag

Ook instructiedag 2 zit erop. Pas dag twee; ik heb al zo veel indrukken in mijn hoofd dat ik me dat haast niet kan voorstellen. Maar wat is het tof om te merken dat we samen al echt stappen zetten. Ik bedoel figuurlijk, maar ook letterlijk hebben we weer heel wat stappen in de benen. Naar het park, loslopen (en wat komt ze braaf terug!), een gelijkvloerse kruising waar ik me weleens onveilig voel, en vanmiddag winkelcentrum en wat winkels. De laatste opdracht, de rest van de dag uitrusten, zal dan ook echt geen enkele moeite kosten.

 

Dag 3: woensdag

Bus, station Nijmegen, trein, station Dukenburg, busstation, bus, route naar huis... Ook vanmorgen hebben we weer ontzettend veel gedaan. Traplopen (wat voelt dat anders met zo’n klein ding!), rustig en veilig treinen in en uit, hoe we het handigst door een coupé kunnen lopen enzovoort. Dat hoe hard ik ook probeer, ze me echt niet te dicht bij de rand van het perron laat komen. Extra knap dat ze dan gewoon terugduwt en me wegtrekt, terwijl ze op andere momenten mijn rust en duidelijkheid nodig heeft om te doen wat nodig is.

 

Nadat we enigszins waren bijgekomen van alle indrukken, was al het moment daar: voor het eerst gingen we met z’n tweeën op pad en mocht ik veel van de tips in praktijk brengen. We bereikten niet alleen veilig het park, ze liet ook zien waarom ze geleidehond is geworden. Hoewel ze onderweg echt mijn commando’s om op tijd te stoppen nodig had, ging ze vol in de remmen toen er sop van een auto over de stoep naar de put liep. Zonder aarzelen stopte ze voor de gelijkvloerse stoeprand en leidde ze me daarna om het water heen weer de stoep op. Tof om dat te ervaren! En misschien nog wel mooier te merken hoe trots ik was op dat kruimeltje. In het park bleek wel dat ontladen nodig was: ze rende er vrolijk rond. Maar om de zoveel tijd kwam ze zich uit zichzelf melden, en ik hoefde maar te roepen of fluiten en daar kwam ze. Volgens mij moet iedereen gezien hebben hoe ik daar liep blij te zijn.

 

Dag 4: donderdag

Kruimeltje was gisteren duidelijk moe, maar blijkbaar had ze vannacht goed geslapen. En dat terwijl aluminiumfolie haar verhinderde weer een nacht op de bank te kruipen. Ze was vrolijk en na uitlaten en eten wel in voor een knuffel (goed, dat is ze meestal) en een spelletje. Ze kwam ook af en toe nieuwsgierig kijken wat ik deed, terwijl ze gisteren al gauw haar mand opzocht.

 

Samen met de instructeur namen we wederom de bus, en vanaf station Nijmegen de trein. Vanuit de bus pakten we gisteren het trapje richting ingang; vandaag bracht ze me zonder aarzelen via de hellingbaan omhoog en keurig om de plas water die ze onderweg aantrof. Top, dat eigen initiatief. Op de trappen was ik eigenlijk vooral nog bezig met mijn timing, niet meer met hoe anders het aanvoelde. Maf hoe snel dat gaat, en het maakt maar weer eens duidelijk waarom het zo belangrijk is al die eerste keren begeleid te worden en het goed te doen. Vanuit die basis kunnen we straks met zijn tweetjes verder uitbouwen.

 

In het ov ligt ze heel rustig. Gekriebeld worden vindt ze leuk en mijn knie is voor haar kop op precies de juiste hoogte. Maar ze blijft heel beheerst, en ook andere passagiers laat ze met rust. Ik tref dus weer een hond met een duidelijk verschil tussen werk en privé, heerlijk!

 

Het plan was bij de uitgang van station Arnhem om te keren, maar ach, het ging zo goed... Dus liepen we uiteindelijk helemaal tot de ingang van kantoor. Het voelde overigens totaal niet alsof dit de eerste keer was dat we deze route liepen. Ik had meerdere punten waarbij ik tips wilde over hoe ik haar moest laten weten wat de bedoeling was, maar ze bleken nauwelijks nodig. Wat ontzettend tof hier zo te lopen, in plaats van dat gedoe met die stomme stok. En bizar genoeg liep ze hele stukken exact hetzelfde als Wilka. Hoewel me vergissen niet eens gaat door alle verschillen tussen die twee, voelde het daardoor toch nóg vertrouwder. Waar ze wel op een manier liep die ik niet prettig of veilig vond, was ze heel makkelijk bij te sturen. En ik reken erop dat ze een volgende keer nog sneller doet wat mijn bedoeling is, want zo pienter is ze absoluut. Ook dat onderstreept weer het belang van ‘de goede eerste keer’. Op termijn mogen we zeker fouten maken, mij onbekende routes lopen en uitproberen, maar een eerste basis helpt daar enorm bij.

 

Op station Dukenburg liet ze zien hoeveel ze onthoudt: ik dacht dat we nog lang niet bij de trap waren, dus vroeg er nog niet om; zij trok me resoluut mee opzij en parkeerde me strak boven aan de trap. Bam, alsjeblieft baas.

 

Maandag vervolgen we onze instructie. De komende dagen is het niet alleen bijkomen, wat best wel nodig is, maar hebben we ook een paar opdrachten meegekregen. Dus dit weekend gaan we weer samen op pad.

 

Dag 5: vrijdag

Vandaag hebben we een rustdag. Kruimeltje lijkt het helemaal prima te vinden even goed bij te slapen. Ook niet gek na al die indrukken en haar harde werk! Niet dat zij klaagde; wat ze ook moest doen, dat staartje kwispelde altijd.

 

De eerste instructieweek zit erop, het contract is van de week al in tweevoud ondertekend en ook zonder dat document gaat dit kleine, vrolijke, knuffelige, lieve, hardwerkende hondje hier wat mij betreft voorlopig niet meer weg. Een mooi moment voor een kennismaking. Met trots en vreugde stel ik je voor aan mijn kruimeltje Usmee (in de praktijk uitgesproken als Esmee). Een klein, kortharig, zwart labradorteefje van twee jaar. Ik kan niet wachten te ontdekken hoe wij een goed team gaan worden dat hopelijk vele jaren standhoudt, wat we allemaal op ons pad gaan tegenkomen en welke avonturen er voor ons in het verschiet liggen. Met haar aan mijn zijde is het plezier in ieder geval nooit ver weg.

Dag 8: maandag

Zaterdag en zondag zijn Esmee en ik samen op pad geweest. Vooral zaterdag was dat hard werken, en zeker niet alleen voor Esmee. ‘Daar is de bushalte, kom nou’, leek ze te denken, mijn commando om rechtsaf te slaan volledig negerend. Toen ik niet mee wilde, zag ze zich genoodzaakt te proberen me dan maar het fietspad op te trekken; naar die bushalte zou ze. Ook de Jumbo wilde ze met alle geweld in. Niet vreemd, want dat hadden we de vorige keer ook gedaan, en dat meedenken kan op andere momenten juist heel handig zijn. Maar toen we even daarvoor met mijn lunch de bakker verlieten - waar ze trouwens keurig had staan wachten, ondanks dat kleine winkeltje vol mensen en geuren - vond ze dat we ook de Lidl in moesten. En daar waren we nog nooit geweest. Maar ik wist haar duidelijk te maken welke kant ik wél op wilde en na nog wat uitdagingen als gretige, niet luisterende soortgenoten en volgens haar onbelangrijke stoeprandjes, kwamen we veilig thuis.

 

Gisteren ging het veel meer ontspannen. Tuurlijk, haar ‘doorloopgedrag’ was niet over, maar ze liet zien dat ze het echt wel kan. En vooral bewees ze weer dat dat gedrag haar geleidewerk niet typeert: ze laveerde om elke regenplas, en na al die regen waren dat er veel! Waar ze me er echt niet goed omheen kon leiden, nam ze rustig de tijd te kijken wat de beste oplossing was.

 

Vandaag begon de tweede instructieweek met een retourtje kantoor. Op station Arnhem bewees ze dat ze heel overtuigd weigert de roltrap op te gaan. Dit leren geleidehonden, omdat roltrappen een gevaar vormen voor hun poten. Onderweg liet ze zien dat ze wel degelijk heel goed en duidelijk kan stoppen voor trappen en stoepen. Ik kreeg advies over hoe ik het veiligst en voor Esmee het duidelijkst het laatste stukje van de route kan aanpakken (over een plein, wat lastig oriënteren is). Binnen kreeg ik onder meer tips over hoe de knoppen voor de automatische deuren aan te leren, want haar vragen om de deur aan te wijzen terwijl ik daar vervolgens niet door kan, is onhandig. En ik ondervond hoe rustig Esmeetje is op kantoor. Ondanks vrolijke stemmen lag ze heel ontspannen op de vloerbedekking naast haar kussen, achterpoten soepel naar achteren gestrekt. Ook in het restaurant gedroeg ze zich voorbeeldig. Hoewel ze best even nieuwsgierig was toen ik een praatje maakte, stond ze toen ik dat niet goed vond keurig te wachten. Knap ding!

 

In trein en bus lag ze weer heerlijk rustig, dus hadden instructeur en ik alle tijd het weekend te bespreken en gaf ze me tips voor als Kruimeltje weer met alle geweld iets wil aangeven wat ik op dat moment niet nodig heb. En zo blijven we leren en ontdekken, totdat ze ooit - over hopelijk heel lang - met pensioen gaat.

 

Dag 9: dinsdag

Ook vandaag reisden we naar kantoor. En daar kan ik kort over zijn: wat deed ze het goed! Ik denk over veel dingen al niet meer na, maar reageer gewoon op wat ze doet. Heel intuïtief. Ik had niet verwacht dat mijn radar op haar afstellen zo snel zou gaan. Tuurlijk zullen we nog in vele onverwachte situaties belanden, maar ik heb er alle vertrouwen in dat we daar samen ook weer uitkomen. Temeer omdat ons contact echt tweerichtingsverkeer is. Ze reageert enorm snel wanneer ik laat weten dat ik iets niet wil. Wat ik nog niet wist, is dat ze dan naar me kijkt om te zien wat ik ga doen en wat de bedoeling is. Ondanks dat ik geen oogcontact zoek en buiten een zonnebril draag. Heel bijzonder en haast ontroerend om te horen dat ze al zo met mij bezig is.

 

Bij station Arnhem liet ze heel even zien dat ze echt nog een jonge hond is door vanuit het niets heel stout een ruk richting een duif te geven. Maar alle duiven erna negeerde ze keurig. Op kantoor knuffelde ze even met haar ontvangstcommité, daarna kwam ze zonder aanwijzing van mij bij me liggen. Stemmen en andere geluiden interesseerden haar niet. Ook in de trein lag ze weer rustig, zelfs toen ze even snuffelde omdat ze een hondje in een tas wel rook, maar niet zag. Hoewel ze op straat soortgenoten interessant vindt en dan even een aansporing van mij nodig heeft, blijft ze op dit soort momenten dus gewoon liggen. Ik val in herhaling, maar wat een heerlijk hondje!

 

We liepen door het kantoor heen - nu mijn hond het einddoel niet weet, is die kantoortuin voor mij ineens weer even zoeken - en oefenden de route naar de uitlaatplek. Toen ik om de paslezer vroeg, trok ze spontaan een sprintje. Helemaal blij dat ze iets mocht zoeken en dat ze door gisteren wist waar die was. Het laatste stukje naar huis merkte ik zowaar dat ze mentaal wat moe werd. Thuis kroop ze dan ook al snel in haar mand voor een enorm verdiend dutje.

 

Dag 10: woensdag

Vandaag liepen we naar de markt. Onderweg wees Esmee heel enthousiast de winkels aan die we eerder waren binnengegaan, maar de tip van maandag werkte en al snel vervolgden we onze weg. Op de markt wist ze goed waar ze het best kon lopen en wachtte ze keurig toen ik mijn inkopen deed. Geen nieuwsgierige neus in de etenswaren of gesnuffel op de grond. Alleen bij de kraam met dierenspullen had ze even wat aansporing nodig om door te lopen.

 

We liepen nog een keer de supermarkt door, zodat ik een beter idee kreeg van hoe ze iemand kan volgen, waar ik en diegene op moeten letten en wat ik dan wel en niet van haar kan verwachten. Vanaf de buitendeur wilde ik naar links, maar dat wilde ze niet. Ze bleef staan en blokkeerde me, zelfs toen ik onbewust door wilde. Op dat moment behoedde Kruimeltje me voor lage paaltjes, waar we echt aan de andere kant omheen moesten. Ze is al zeker genoeg om mijn tegenwerking te negeren, maar me vol overtuiging meenemen de andere kant op is nog wel heel veel gevraagd. Oftewel, een heel nuttig leermoment voor mij. Ik ben blij dat ik zoals gevraagd een hond kreeg die mijn koppigheid aankan, en het is alleen maar fijn nu te weten hoe het voelt als ik vertik te luisteren. Hopelijk doe ik dan een volgende keer letterlijk en figuurlijk een stapje terug en laat ik dat kleine knappe hondje gewoon haar werk doen.

 

Na een pauze liepen we de route naar het bosje in de wijk, dat Esmeetje duidelijk goedkeurde. We deden wat appeloefeningen en ik kreeg uitleg over belang en impact van lichaamstaal. En toen zat de instructie er ineens al bijna op. De komende dagen ‘moet’ ik met haar op pad, het geleerde herhalen en meer routine krijgen. Volgende week komt de instructeur nog een keer terug en kijken we wat dan eventueel nog aandacht nodig heeft. Ik genoot en geniet enorm van deze ontdekkingstocht. Het geluid van vallende kwartjes, bij Kruimeltje maar vooral bij mij, is haast verslavend. Zo intensief met een hond samenwerken, een vertrouwensband opbouwen, elkaar steeds beter begrijpen en voelen hoe erg ze al haar best voor me doet… Hoe tof en mooi dat is, is eigenlijk niet te beschrijven.

 

Dag 17: woensdag

De afgelopen dagen zijn Esmee en ik weer in de stroom van het normale leven beland. Normaal, en ook nog helemaal niet. Zo liet ze gisteren tijdens onze eerste kantoordag zien hoe gretig ze is om te werken. Ze maakte in de haast soms onhandige keuzes, maar loste die uiteindelijk zelf op. Ze wilde zo graag dat ze vaak al weg was voor ik de beugel kon pakken, en fladderde overal naartoe als ze de kans kreeg. Best pittig in combinatie met een drukke werkdag, reizen enzovoort. Al heb ik me ook enorm geamuseerd; zelfs toiletbezoek kreeg zo een enorm vrolijke noot. En ging het tuig af en ik aan het werk, was zij de rust zelve.

 

Vandaag kwam de instructeur nog een keer langs. Ik vertelde over onze belevenissen, gaf aan waar ik zoal tegenaan liep (figuurlijk, want ondanks haar gefladder liet ze ook zeker goed werk zien) en kreeg ik handige tips en uitleg. Daarna oefenden we de route naar de dierenarts en brachten we een bezoekje aan de dierenwinkel. Met nog wat advies op zak over wat wel en niet verstandig is te geven, verlieten we met een kauwspeeltje de winkel. En wat was ze daar blij mee.

 

Vanmiddag reisde ik alleen met Kruimeltje naar de dierenarts. Weer zag ik hoe goed haar geheugen is: ze liep er heen alsof we dat al tijden deden. Binnen vond ze alles even gezellig en interessant, maar wachtte ze ook keurig rustig op haar beurt. Op de terugweg passeerden we een hond die flink veel herrie maakte. Hoewel ik haar echt even goed moest aansporen gewoon door te lopen, leidde ze me ondertussen vakkundig tussen bomen en allerlei paaltjes door. Misschien nog wel knapper dan wanneer die hond haar niets geïnteresseerd had.

 

Het echte werk

Bovenstaande lap tekst geeft hopelijk een idee van hoeveel baas en hond te leren hebben en dat zo’n instructie echt geen overbodige luxe is, ook al loop ik al jaren met een geleidehond aan mijn zijde. Kan je je hierdoor voorstellen dat mijn hoofd vol zat met indrukken, tips en lessen? Bedenk dan dat ik veel meer níét heb opgeschreven dan wel. Op een enkele route doe en bespreek je al zo veel. Welke commando’s, aansporingen, correcties ik wanneer moet gebruiken en waarom. Welke keuzes ze maakt, hoe ze routes in haar koppie opslaat, hoe ik daar gebruik van maak en wat valkuilen zijn. Hoe ik haar help soortgenoten te passeren en ik mijn reactie aanpas op wat op dat moment nodig is. Hoe ik let op onze veiligheid en zichtbaarheid in het verkeer. En nog zo veel meer. Dan is er nog alles buiten het werk om, want samenleven met een geleidehond houdt niet op als je op je bestemming bent aangekomen. Ik moet ontdekken hoe ze me duidelijk maakt dat ze uit moet, wanneer ze wil spelen of met rust wil worden gelaten. Veel zal ik pas ontdekken na veel doen en dan onbewust verbanden leggen, net zoals zij dat doet met mijn routines. Andere dingen gaan snel. Kijk naar hoe ze al een stapje naar achteren doet als ik de deur open, in plaats van ongeduldig probeert zich naar buiten te wringen. Hoe ze me na de laatste uitlaatronde net als Wilka opwacht voor een laatste knuffel voor het slapen gaan. Hoe ik daarna het woord “mand” maar hoef te beginnen of ze schiet pijlsnel door de kamer, wachtend op haar ‘slaaplekkersnack’. Hoe ze na die eerste lachwekkende keer, waarin ze vol overgave met vier poten op de bank belandde, heel goed weet waar ze moet zijn. Alleen tijdens dit soort weken wordt het echt duidelijk hoeveel contactmomenten, rituelen en eigenaardigheden baas en hond hebben.

 

Het werk begint nu pas echt: in de dagelijkse drukte scherp blijven, begrip hebben voor het jonge ding en niet vergeten hoe kort we pas samenwerken. Als ik bedenk welke stappen we al hebben gezet en hoe we er samen uitkomen als het even anders loopt dan gepland, kan ik me echt niet voorstellen dat ze hier pas zo kort is. En kijk ik alleen maar meer uit naar hoe we als team zullen groeien. Dat ik me zo bewust ben van de valkuil te denken dat we er al zijn, is vooral een groot compliment. Blijkbaar voel ik me bij haar al zo vertrouwd en veilig, dat ik er bewust bij moet stilstaan hoe bijzonder dat is. Investeren blijft nog wel even nodig, in zekere zin altijd. Ook Esmee zal het me op zijn tijd vast lastig maken, maar ook zij laat me nu al zien hoe zich dat terugbetaalt.

 

Voor nu ben ik dankbaar voor een hele intensieve, gezellige, leerzame instructie. En natuurlijk voor dit heerlijke hondje. Ze kreeg veel waardevolle lessen bij haar pleeggezin, dat haar opvoedde en begeleidde, en werd opgeleid door ervaren en betrokken instructeurs. Dankzij hen is ze het knappe hondje dat hier ligt te slapen alsof er de afgelopen weken niks schokkends in haar leventje is gebeurd.