Een jaar in de schouwburg

Wat kenmerkt 2019? Het antwoord op die vraag is voor iedereen anders. Ook voor cabaretiers. Dat bleek wel toen ik kort na elkaar de oudejaarsconferences van Claudia de Breij en Dolf Jansen zag.

 

Weinig woorden

Dolf staat bekend om zijn snelheid, en dat weet hij zelf ook. De voorstelling begon wat later, zodat het publiek ondanks de drukte in het centrum nog een parkeerplek kon vinden. Dus, begon hij, moest hij nog sneller praten om het in te halen. Hoewel ik dit soort grappen ken van Spijkers met Koppen en de voorstelling die ik twee jaar geleden zag, blijven ze leuk. Er waren meer patronen. Zo meldde hij de vorige keer regelmatig hoe vaak hij de voorstelling speelde; nu benadrukte hij diverse keren dat dit zijn dertigste oudejaars is. Erg? Ik moest lachen, dus wat mij betreft niet.

 

Wederom zocht hij interactie met het publiek. Bijvoorbeeld door te vertellen dat in Oekraïne een komiek premier is geworden en ons te vragen wie dat in Nederland zou kunnen. Op elk voorstel had hij een antwoord klaar. Zo moest Bert Visscher dan maar de vicepremier van Jochem Myjer worden; dan kwamen wij naar hem (Dolf) toe voor een rustige avond. Maar, vroeg hij ineens, is het nog niet tot jullie doorgedrongen dat het ook een vrouw kan zijn? Bam. Weinig woorden, punt gemaakt.

 

Claudia besteedde veel meer aandacht aan de positie van de vrouw. Een onderwerp dat haar niet vreemd is. Zo vroeg ze zich vertwijfeld af of dit wel de conference van 2019 was, of van een paar decennia geleden.

 

Wij-gevoel

Dolf haalde soms fel uit naar politici en beleid. Ook richting publiek was hij directer. Een man die ineens de zaal uit wilde, waardoor een halve rij moest opstaan, werd meteen aangesproken. Of hij naar de wc moest. Later beweerde Dolf dat er volgens de statistieken vier psychopaten in de zaal moesten zitten. Die herken je, je raadt het al, aan het feit dat ze na drie kwartier ineens nodig moeten plassen. Claudia creëerde het wij-gevoel op een andere manier. Bijvoorbeeld door ons te vertellen hoe ze de NPO kan laten stressen, en welke verrassing ze voor het publiek op 31 december in petto heeft.

 

Waar Dolf zich vaker richtte op de grote gebeurtenissen, was Claudia’s insteek meer hoe wij kunnen reageren. Wat we bijvoorbeeld na afloop, als het 2020 wordt, kunnen doen. Ze was persoonlijker en sprak mijn eigen herinneringen aan, onder meer over oudjaarsavond. Ze gebruikte ook eigen jeugdherinneringen. En net als tijdens #NU wist ze me te raken met haar liedjes.

 

Twee jaar geleden was Dolf persoonlijker en deelde hij onder andere iets over het verlies van zijn vader. Nu richtte hij zich nog meer op het jaar dat wij allemaal hebben meegemaakt, en maakte hij alleen een grap over zijn vader in relatie tot de vitaliteitstips van de NPO. Tips die afzonderlijk prima zijn, maar zo aan elkaar gekoppeld vooral erg grappig. En het leukste: herkenbaar van kantoor. Een tip was kleinere hoeveelheden drinken. Dat deed zijn vader ook, waardoor zijn moeder extra vaak moest lopen om drank te halen. Ik heb natuurlijk geen idee hoe hij zich echt onder het gemis voelt, maar het verschil in benadering van zo’n onderwerp was herkenbaar. Tijd heelt misschien niet alles, maar staat nooit stil.

 

Rake zinnen

Vanwege de voorstelling uit 2017 hoopte ik bij Dolf opnieuw op mooie zinnen, en die kreeg ik. Hij sloot wederom een betoog af op een manier die bijbleef. Of je het nu met hem eens bent of niet, de zin is raak en spoort aan tot nadenken. "Wie bomen kapt, vernietigt het verleden, en maakt de toekomst onmogelijk." Ook zijn gedichten vind ik treffend en zou ik graag teruglezen. Dit keer een gedicht over een man die maar wat aanklungelt en een vrouw nodig heeft. “Maar één zin heeft zin, ik ben niks zonder jou.” En een pleidooi voor liefde en vriendschap, een onderwerp waarin Dolf en Claudia elkaar volgens mij wel kunnen vinden. Religie is volgens hem niet de reden voor oorlog, en God staat niet aan een kant. "Ik geloof niet", begon hij steeds. En dan zijn er liefde en vriendschap: "Je hoeft me niet te geloven, maar weet dat ze er zijn."

 

De opbouw van beide voorstellingen verschilde. Dolf schakelde vlot van onderwerp naar onderwerp. Achteraf vroeg ik me af: hoe zijn we hier gekomen? Maar op het moment zelf volgde ik de overgangen moeiteloos. Claudia ging meerdere keren ineens terug in de tijd, naar een hele andere scène. Dat onverwachte trok juist mijn aandacht en hield me er op een andere manier bij. En het was mooi te ontdekken hoe het dan uiteindelijk allemaal in elkaar paste.

 

Twee verschillende voorstellingen dus. Allebei over ons 2019. En minstens zo belangrijk: ik heb veel gelachen, werd geprikkeld en ging na beide met een voldaan gevoel naar huis. Nieuwsgierig geworden, maar kom je niet meer in het theater dit jaar? Ik hoop dat de voorstelling van Dolf na oudjaar net als voorheen op YouTube verschijnt. En Claudia kun je natuurlijk live op televisie bewonderen op 31 december. Veel plezier!