Beste bestuurder, mag ik je iets vragen?

Trrrrr. Het verkeerslicht ratelt groen. Ik steek mijn witte stok voor me uit als teken dat ik ga oversteken en geef kort daarna mijn blindengeleidehond toestemming om de straat op te gaan. Dat is de zijstraat van de drukke doorgaande weg links van mij. Terwijl ik de zijstraat op loop, hoor ik boven het geraas links van me ineens nog een geluid. Het gebrom van een afzonderlijke auto. Iemand snakt naar adem. Ik besef wat dat betekent. De onverbiddelijke metalen punt komt hardhandig tegen mijn been tot stilstand. Ik struikelren vooruit om de klap op te vangen. Terwijl ik met knikkende knieën van de rijbaan af loop, naar de mensen die meteen naar me roepen, voel ik mijn been opzwellen. Ik weet ook dat dat niet het ergste is. Bij lange na niet.

 

Groen is geen groen

In principe wordt de situatie afgehandeld volgens het boekje. De getuigen vertellen uit zichzelf dat ik duidelijk zichtbaar met mijn stok signaleerde. De chauffeur erkent dat hij me had moeten zien. Ze willen weten of ik letsel heb. Zo te voelen binnenkort een mooie bult, maar ik kan nog prima lopen. Ik krijg contactgegevens, voor het geval dat. Dan is het voor de bestuurder klaar. Klein probleempje: voor mij begint het pas.

 

“Volgens mij reed u door rood”, meld ik de bestuurder. Dan hoor ik het schokkendste van die dag. Nee, ook hij had groen. Wat blijkt: het voetgangerslicht springt tegelijk op groen met het licht voor het verkeer op de rechterbaan van de doorgaande weg naast me. Verkeer dat rechtdoor gaat, én rechtsaf. Een extra lamp waarschuwt rechts afslaand verkeer alert te zijn op overstekers. Het feit dat ik me al zo vaak heb verbaasd over de auto’s die vlak voor en achter me ‘door rood’ reden als ik overstak, geeft wel aan in hoeverre ze dat doen. Elk kind leert: rood betekent wachten, groen betekent veilig oversteken. Ik verkies een verkeerslicht boven elke andere oversteekoptie, omdat dat rode licht auto’s veel beter tot stoppen maant dan zebrapaden of een opgeheven witte stok. Die les werd me jaren geleden pijnlijk duidelijk toen ik samen met mijn toenmalige geleidehond door de lucht vloog op een oversteekpunt zonder verkeerslicht. Sindsdien liep ik daar een stukje om zodat ik het verkeerslicht kon nemen. Maar als groen niet betekent dat het verkeer op het vak waar ik ga lopen wordt stilgelegd, waar kan ik dan nog heen? De doorgaande weg naast me raast aan een stuk door. Of een auto een knipperlicht aan heeft, is niet te horen. Als blinde persoon kan ik heel veel. Maar hoeveel ik ook train, hoe graag ik ook wil, één ding zal ik simpelweg nooit kunnen: uitkijken. Goed luisteren, goed zichtbaar zijn, goed signaleren met mijn witte stok; het blijkt niet voldoende. Wat kan ik dan nog doen?

 

Elke auto is eng

Aangereden van links, aangereden van rechts. En een keer aangereden op de stoep, waar ik me veilig achtte. Ik hoorde een auto starten, maar kon niet precies inschatten waar het geluid vandaan kwam. Ik besloot in een fractie van een seconde de voorspelbare factor te zijn en door te lopen, in plaats van onverwacht stil te gaan staan, mogelijk precies in de baan van het voertuig. Fout. Terwijl de auto geleidehond Esmee aantikt, geef ik de bestuurder met een kreet en een mep op de achterklep te kennen dat hij moet stoppen. Alsof ik die auto kan tegenhouden met één arm. Geschrokken stapt de bestuurder uit. Normaal keek hij altijd achterom, ik moest hem geloven. Maar nu moest hij de trein halen. Aangereden van links, van rechts en op de stoep: momenteel zijn alle auto’s eng.

 

En die angst wordt keer op keer bevestigd. Auto’s die onder mijn opgeheven stok doorrijden, of afremmen en er in een bochtje omheen gaan alsof het een vervelend obstakel is. Een auto van links die keurig voor het zebrapad stopt en mijn opgeheven witte stok verlicht. Ik hoor een auto van rechts en zet geen stap. De auto rijdt in volle vaart langs. Misschien omdat de chauffeur denkt: als ze toch niet gaat, ga ik. Maar ik denk: zie je wel, als ik was gaan lopen, was ik nu plat. Als een auto stopt, ben ik blij verrast. Blij dat ik word gezien. Dat iemand het geduld heeft me met een gerust hart te laten oversteken. Dat iemand zich simpelweg aan de regels houdt.

 

Help

Een opgeheven witte stok is een wettelijk stopteken. Dat is geen luxe, maar noodzaak. Want wat ik al zei: hoe graag ik ook wil, uitkijken kan ik niet. En mijn gehoor is door al dat verkeersgeraas, of juist die eng stille elektrische voertuigen, niet genoeg. Hoe goed ik ook luister. Loop ik de straat op, ben ik doodsbang dat zich uit verkeersgeluiden verderop een auto losmaakt die ineens bij me is. Net als toen. Dat ik de aanrijding niet kon voorkomen, maakt het alleen maar enger. Wás er maar iets dat ik anders kon doen. Dan deed ik dat meteen.

 

Als ik het niet kan, zit er maar één ding op: hulp vragen. Rijd jij weleens in of op een voertuig met wielen? Dan heb ik het specifiek tegen jou. Als ik doe wat ik kan om zichtbaar te zijn, wil jij me dan alsjeblieft zien en op tijd remmen? En lukt dat niet, maak dan geluid, zodat ik weet dat ik nog even moet wachten. Door mijn witte stok voor me uit te steken, geef ik aan dat ik niets meer hoor en binnen enkele momenten de weg op ga. Hoor ik iemand over het hoofd, is het dus heel belangrijk dat diegene stopt. Doe je het niet voor mij, doe het dan omdat je anders de wet overtreedt. Want de officiële verkeersregel is zelfs nog breder: “Bestuurders moeten blinden, voorzien van een witte stok met één of meer rode ringen, en overigens alle personen die zich moeilijk voortbewegen, voor laten gaan” (Verkeersregels). Ontwerp jij wegen? Zorg dan dat ook de mensen die een zintuig missen, heldere signalen krijgen. Ratel is groen is veilig oversteken, bijvoorbeeld. Want als ik in een nieuwe situatie een verkeerslicht tref, kan ik niet bepalen of daar stiekem andere regels gelden.

 

Zeven kleuren

Klopt, ik heb absoluut geen idee wat ik van je vraag. Al die kleuren en bewegingen opvangen, inschatten en er onmiddellijk naar handelen, ik kan me niet voorstellen hoe lastig dat is. Dan sta ik nu ook nog te aarzelen aan de stoeprand. Even oogcontact maken of gebaren waarom ik sta te wachten – bijvoorbeeld omdat ik van de andere kant nog een auto hoor naderen – kan ik niet. Ontstaat er dan miscommunicatie en komen we tegelijk in beweging? Iemand die stapvoets rijdt, geeft die mij de tijd te gaan lopen, of is die met iets heel anders bezig en geeft hij plankgas als ik net voor de auto loop? Gelukkig zijn er mensen die die barrière aan de kant vegen met een simpele actie: ze draaien het raampje naar beneden en zoeken verbaal contact.

 

Je hoeft me niet te helpen om weer de straat op te gaan, wees maar niet bang. Thuis zielig zitten zijn omdat ik mijn eigen vrijheid heb opgegeven, is geen optie. Gelukkig is geleidehond Esmee nauwelijks onder de indruk van al het gebeurde. Doordat zij sneller optrekt dan ik, liep ze schuin voor me en draaide de punt van de auto achter haar langs. Zij loopt net zo vlot en vrolijk de straat op als altijd. Nee, ik ga wel. Fleur ik meteen de boel een beetje op met mijn zeven kleuren stront. Waarom ik dan toch je hulp vraag? Ik kom gewoon ook graag weer thuis.