“Er was eens,
lang gelee, in een ver koninkrijk, een volgzame dochter, een trieste zoon, een
kinderloze bakker en zijn vrouw.” De eerste zin van de musical Into the woods, gecomponeerd door
Stephen Sondheim, windt er geen doekjes om: sprookjestijd! Als je weet dat die
dochter Assepoester heet, die zoon Sjaak (je weet wel, die van de bonenstaak),
en dat Roodkapje brood gaat halen bij het bakkersechtpaar, dat dan weer
vervloekt is door hun buurvrouw de heks, weet je ook dat het een puinhoop
wordt. En het is dan wel een sprookje, maar bij zowel “lang” als “gelukkig”
worden vraagtekens geplaatst. Op mijn beurt plaats ik vraagtekens bij de
reacties op het orkest, dat prominent op het podium aanwezig is, en droom ik
van een eigen sprookjesslot.
Puinhoop in het bos
“Ik wil.”
Met die woorden begint het gedonder. Op jacht om hun wens te vervullen, trekken
de personages het bos in. Een bos vol vloeken, reuzen, prinsen, vragen en
twijfels. Want hoe ver moet je gaan? En wie is verantwoordelijk voor de onbedoelde
gevolgen? De acteurs zetten stereotype sprookjesfiguren neer, die naarmate de
voorstelling vordert toch niet zo oppervlakkig blijken. Scènes met wanhopig
verliefde prinsen staan zij aan zij met kwesties over leven en dood. Het is een
sprookje, dus er is een moraal van het verhaal. Of ís de moraal het verhaal?
Hoe dan ook, het is een afwisselende voorstelling met een vette knipoog, een gulle
lach en een stille traan.
Speelse taal
Zo’n musical
vol woordspelingen komt alleen tot zijn recht door een goede vertaling. Toen ik
in 2010 een productie van Into the woods
zag, kon ik de Engelse tekst met al haar spitsvondigheden niet loslaten en
voelde het Nederlands als een slap aftreksel. Jeremy Baker vertaalde niet krampachtig
elk woord, maar de essentie. Vernuftig springt hij om met alle mogelijkheden
die het Nederlands te bieden heeft, waardoor ik hem de grammaticafout in de
eerste zin snel vergeef. Het resultaat: een speelse taal vol spreekwoorden,
verwijzingen en rijm dat het bizarre sprookjesbos van Sondheim past als Assepoester
haar glazen muiltje.
Ster van de avond
Midden op
het podium zit een 15-koppig orkest. Vol overgave spelen zij het stuk zoals
Sondheim het ooit schreef. In veel recensies wordt het orkest – zeer terecht –
geroemd als “de ster van de avond”. Mijn reactie op al die lovende woorden:
dúh! Mensen, we hebben het hier over het genre musical. Hoe kan het dat het een
ware eye-opener is dat muziek daarin een belangrijke rol speelt?
Beeldende noten
Sondheims
composities staan bekend als ingewikkeld. Mogelijk zijn ze daardoor zo
beeldend. Melodie en instrumentatie vertellen een belangrijk deel van het
verhaal. Door melodielijnen die door elkaar lopen bij conflict, schallende
trompetten als een prins komt aangesneld, terugkerende deuntjes als
gebeurtenissen zich lijken te herhalen en ga zo maar door. Als acteurs en
muzikanten elkaar op zo’n manier versterken, heb je wat mij betreft geen
schitterende decors of wervelende show meer nodig.
Hoofdrol
En toch is
er die verbazing over de invloed van een goed orkest, terwijl het genre per
definitie een combinatie is van elementen. Als bij aanvang zou blijken dat er slechts hologrammen van
acteurs op het toneel staan, zou het publiek zich op zijn minst belazerd
voelen. Ook muziek heeft bij een musical een van de hoofdrollen, maar deze
wordt zonder schroom vervangen door een orkestband. In een interview wordt zelfs
gevraagd of het orkest niet afleidt van het toneelspel, waarop de acteur braaf
uitlegt dat muziek en spel elkaar versterken. En dan te bedenken dat die vraag
uit de mond van een musicalkenner komt... Stephen Sondheim doet ons terugdenken aan de tijd dat wij
nog geloofden in sprookjes. Wie weet tot welk sprookje deze productie leidt.
Ik wil...
Er was eens een dappere musical
die de conventies aan zijn laars lapte. Of beter gezegd: die tegen alle
gewoonten in deed waar het genre om vroeg. Met magische toeters, snaren en trommels
werd de vloek opgeheven. Zoals het lelijke eendje veranderde in een zwaan, zo zag
men dat dat genegeerde kleine rolletje eigenlijk een goedverborgen hoofdrol was.
En musicals en het orkest leefden nog lang en gelukkig.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten