Wandelen in vrijheid

“Wij kunnen zingen.” Ik ben blij verrast als niet alleen ik, maar ook iedereen om me heen de vrouw nazingt. Naast haar bespeelt een man een contrabas. Onder hun voeten geen podium of zelfs een vloer, maar zand. Om ons heen geen muren, maar bomen. Midden in een bos in Ede leert dit muzikale duo een groepje wildvreemden de eerste zin van een lied. Een lied over vrijheid. Want hoewel ook de tweetallen en groepjes om ons heen elkaar niet kennen, gingen we op pad met hetzelfde doel. Wanneer we de zin een paar keer herhalen, meldt de dame enthousiast dat we de eerste ‘stempel’ hebben gehaald en vervolgen we allemaal op ons eigen tempo onze weg.

 

Het Pegasus Wandelfestival is de afsluiter van de Airborne-maand waarin de luchtlandingen van augustus 1944 op de Ginkelse Heide worden herdacht. Deelnemers kunnen kiezen uit 4, 8 of 18 kilometer wandelen. Mijn vriend en ik kiezen voor dat laatste, benieuwd wat die tocht ons zal brengen. Al snel ontdekken we de muzikale stempelposten. Vandaag gaat over vrijheid en we krijgen dan ook te horen dat als we niet mee willen doen, we gewoon door mogen lopen. Geen optie voor muziekliefhebbers als wij. Onverwachte klanken op de wind en nieuwsgierigheid naar wie en welke instrumenten we gaan treffen, blijken een sterke lokroep. Ik ben niet de enige die aangestoken wordt door de ontspannen sfeer en het enthousiasme van de muzikanten. Iedereen die we bij de stempelposten treffen zingt mee of blijft op zijn minst staan luisteren.

Brief uit het verleden

Een eindje verderop in het bos krijgen we een envelopje. Als mijn vriend die ontvouwt – er zit duidelijk werk in deze dag; alleen al dat vouwen van al die envelopjes! – deelt hij het verhaal van een parachutist die 77 jaar geleden de sprong waagde boven dit gebied. De route leidt ons langs informatieborden waar we lezen over Pegasus. Nadat operatie Market Garden stukliep bij Arnhem, werd geprobeerd de geallieerde soldaten die vastzaten in bezet gebied in veiligheid te brengen. Deels een succes, deels absoluut niet. Goed om die kennis weer even op te halen. We lopen langs een tijdelijke fototentoonstelling met oude foto’s uit de oorlog en op de achterkant van de borden foto’s van nu. Ook bekijken we gedenktekens voor de parachutisten. Maar het is vooral het persoonlijke verhaal dat me bijblijft. Een verhaal van een man die boven een vreemd land neerdaalde aan een lapje stof, zoals er die dag zo’n 1.900 waren.

 

Tegenover elkaar

Bij de volgende stempelpost zingen we in een andere samenstelling van wandelaars mee met twee vrouwen. In het tunneltje onder de snelweg geeft de een het lied extra kleur met haar viool. Ook nu merk ik weer hoe de saamhorigheid ons even in zijn greep houdt en hoe het meteen daarna ook weer helemaal oké is, en zelfs wel fijn, dat we al snel weer alleen door het bos lopen. Dan wordt het gebied open; we betreden de heide. De klanken van een doedelzak bereiken ons al uit de verte. We treffen drie mannen en een vrouw, met elk een ander instrument. Mijn zonnebril en hand op de arm van mijn vriend zeggen de man genoeg. Hij vraagt of ik de doedelzak wil voelen en als ik bevestig, krijg ik uitgebreide uitleg over wat ik onder mijn vingers voel. Nadat we deze stempel verdienen en de overige omstanders doorlopen, reageren de musici zeer welwillend op onze vraag of ik ook de andere instrumenten mag bekijken. Voorzichtig glijden mijn vingers over de bolle klankkast en twaalf snaren van de ud. Ondertussen vertelt de eigenaar meer over dit instrument uit zijn moederland en laat ons horen wat het effect is van de zes dubbele snaren. Ook zijn groepsgenoot komt zijn instrument voorstellen: de divan. Geboeid voel ik hoe deze snaren weer anders zijn geplaatst: twee paren en een groepje van drie. De man met de doedelzak wijst me van afstand op de lange hals en als ik het gladde hout verder en verder volg en merk hoe ver ik mijn arm moet strekken om het uiteinde aan te raken, schiet ik in de lach. De divan-speler doet hetzelfde en even staan we daar tegenover elkaar, twee mensen met een totaal andere achtergrond en geboren mijlenver van elkaar, lachend, met alleen de divan tussen ons in. Als ik de trekharmonica van de vrouw heb bekeken, moet ik van de doedelzakspeler toch ook echt nog even zijn koehoorn bewonderen. Daarna spelen ze een vrolijk middeleeuws melodietje. Bijzonder dat een hoorn met gaatjes zo’n helder en warm geluid kan produceren. De instrumenten mogen dan afkomstig zijn uit verschillende delen van de wereld, de muziek vormt een grenzeloos geheel en is net zo aanstekelijk als het plezier van hun eigenaren.

Vrij zijn

Na heel wat kilometers door bos en heide bereiken we de dropzone. Terwijl mijn vriend beschrijft hoe van bamboe grote parachutes zijn gemaakt, klinken een Schotse doedelzak en trommel. Twee muzikanten met die wijdse heide als achtergrond, prachtig. Ook krijgen we daar een miniparachute en onze tweede envelop. Dit keer is het een brief van een vluchteling uit Iran, die vertelt hoe ze in haar geboorteland niet mocht dansen of zingen en hoe waardevol de vrijheid in Nederland is. Terwijl we doorlopen en de klanken van de doedelzak ons lange tijd achterna zweven, overdenk ik haar woorden. Ik vraag me af of de afzender echt bestaat.

 

Bij de vierde stempelpost treffen we een dansende vrouw, begeleidt door een man op een tar. Ze stelt zich voor en voegt eraan toe: “Misschien kennen jullie me wel, van de brief.” Vraag beantwoord, onbedoeld maar vakkundig afgerekend met mijn wantrouwen. Bij de laatste stempelpost kunnen we het lied inmiddels dromen en de vier muzikanten maken er een klein feestje van. “Laat ons vieren dat we vrij zijn”, eindigen we met zijn allen.

Voorbeelddag

Vrijheid, wat is dat voor jou? Op meerdere momenten vraagt de tocht ons daarover na te denken. Onderweg treffen we niet alleen andere deelnemers. Op een parkeerplaats maken we een praatje met een eigenaar van een oude Mercedes, die met anderen een toertocht rijdt. We lopen langs een veld waar ze met modelvliegtuigen bezig zijn. Niet per se een fijn geluid en ik kan me niet helemaal voorstellen wat daar nou zo leuk aan is, maar het biedt leuke gespreksstof en ook zij hebben recht op hun hobby. De doedelzakmuziek die mij vandaag zo vrolijk maakt is voor een rustzoeker vast geen traktatie. Natuurlijk is Wilka vandaag mee. Ze wandelt vrolijk aan haar lange lijn, trekt korte sprintjes en snuift alle nieuwe geurtjes op. Ze herkent het stuk losloopgebied en vindt het maar raar dat ik de riem niet losmaak. Ik mag haar volgens de regels vrij laten rennen, maar in het Paradijs kies ik er bewust voor dat niet te doen. De zandvlakte zit vol wandelaars die genieten van de muzikanten en die net als wij hun parachuutje beschrijven met wat voor ons vrijheid betekent. Al die fleurige lapjes aan lange touwen tussen de bomen laten goed zien hoe actief iedereen meedoet. Als we doorlopen en het weer rustig wordt, kan Wilka alsnog haar energie kwijt. Vandaag is wat mij betreft het voorbeeld van hoe vrijheid in een maatschappij zou moeten zijn.

 

Eindeloze stroom

Terug bij Akoesticum worden we verwelkomd door een orkest en krijgen we een speldje met een pegasus erop. Met een welverdiend drankje zoeken we een plaatsje voor het podium, want we willen het slotconcert niet missen. De Konrad Koselleck Big Band, Ellen ten Damme en Vincent Bijlo spelen, zingen en vertellen met muziek, feiten, anekdotes en grapjes het verhaal van toen. Ik kan me voorstellen dat het vroeger aanstootgevend was, maar ik vind het mooi dat Ten Damme in het Duits zingt nadat is verteld hoe de kazerne door de Duitsers werd overgenomen. De dirigent vertelt met zijn Duitse accent over zijn vader, die “verplicht vrijwillig” in het leger moest en aan de dood ontsnapte doordat een kanon over zijn voet reed voordat de rest van zijn groep stierf. Ik ben blij dat er bij dit soort evenementen ruimte is voor meer kleuren dan zwart en wit en dat mensen van verschillende generaties en culturen samen terugkijken, van muziek genieten en daar hopelijk iets mee doen in hun toekomst.

Maar het indrukwekkendste moet nog komen. Achter het publiek klinkt ineens een trompet. Een tweede zet in, naast ons. Terwijl steeds meer instrumenten om ons heen klinken, begint iemand op het podium namen voor te lezen. Nederlandse, Engelse, Duitse. Een ander valt in, en dan nog een. Namen lopen door elkaar heen. Allemaal mensen met hun eigen leven, hun eigen verhaal, die daar waren op dat ene moment. Onvoorstelbaar. De muziek is triest, mooi, plechtig. Het geheel vormt een eindeloze stroom.

 

Natuurlijk mag het lied van vandaag niet ontbreken. De zinnen die we leerden blijken het refrein van een lied vol treffende uitspraken over vrijheid. Als afsluiter klinkt het voor dit soort gelegenheden traditionele “We’ll meet again”. De herkenning om me heen is leuk, maar ik heb niet zo’n behoefte aan dat melodietje in mijn hoofd. Dus kies ik ervoor om terwijl we het terrein verlaten het vorige nummer in mijn hoofd te laten klinken. “Wij kunnen zingen zonder zorgen. Wij kunnen kiezen of de keuze van vandaag ook precies dezelfde is als die van morgen.” Ook dat is vrijheid.