Londen onder de vingers

“Dat gebouw op de linkeroever is City Hall. Dat hoge flatgebouw verderop is The Shard. 72 verdiepingen vol kantoren, restaurants en hotelkamers. Dat grote oorlogsschip is de HMS Belfast. En zie je die koepel aan de overkant van de rivier? Dat is St Paul’s Cathedral.” Een man en vrouw staan zo’n 30 meter boven de Theems. Vanaf een loopbrug van de iconische Tower Bridge kijken ze uit over Londen. Enthousiast wijst zij hem op de bekendste gebouwen van de stad. Een heel normaal tafereel, nietwaar? Totdat je weet dat naast haar een blindengeleidehond ligt en zij niets ziet van die uitgestrekte stad.

 

Zeg je Londen, zeg je Tower Bridge. Ik had eroverheen gelopen en gereden, maar van hoe dat ding eruitziet, had ik eigenlijk geen idee. Dus toen ik las dat je er ook in kunt, was dat een van mijn wensen voor ons tripje naar Londen. Om de ingang te bereiken, lopen we langs de drukke weg de brug op. Mijn vriend grijpt meteen zijn kans mij de versierde brugleuning te laten voelen. Hij probeert te beschrijven hoe die verder loopt en hoe de brug in elkaar zit, maar ik raak de draad kwijt. Hij kan ontzettend goed omschrijven, maar een beeld vormen als je werkelijk geen idee hebt welke vorm iets heeft, is ontzettend ingewikkeld. Als we de noordertoren binnen zijn, vraagt een medewerkster of ik het brailleboek wil. Zelf iets lezen, altijd leuk. Dat dit de komende uren mijn bijbel zal worden, daarvan heb ik nog geen idee.

 

Zelf ontdekken

Om geleidehond Esmee de vele traptreden te besparen, gaan we met de lift omhoog. Hoe hoog is die toren eigenlijk? Trappen beklimmen laat je dat veel beter voelen dan een lift. Boven zoeken we een plekje waar ik kan zitten, zodat ik het dikke brailleboek op mijn benen kan leggen en het fatsoenlijk kan lezen. Dan gaat een wereld voor me open. Al snel krijg ik antwoord op mijn vraag en weet ik hoe hoog we zijn. Ik lees hoe de ruimte eruitziet: met weinig licht door afgedekte ramen, een oude Victoriaanse lamp en muren van steen gesteund door staal. Ga zelf maar voelen, adviseert mijn boek. Normaal gesproken is het mijn vriend die informatiebordjes voorleest. Nu ben ik degene die hem vertelt waarom de brug werd gebouwd en hoe het ontwerp ontstond. Maar ik word pas echt blij van de reliëftekeningen. Voelbare lijnen met daarnaast brailleletters, die in een legenda ernaast worden toegelicht, tonen me een schets van de brug. Waar de torens zijn, de staalkabels, het wegdek, welk deel open kan, de voetgangersbruggen. Eindelijk valt het kwartje: dus zó ziet dit bekende bouwwerk eruit!

Het boek is enorm uitgebreid. Met onder meer tekeningen van ontwerpen die het niet werden en een kaartje van de belangrijkste wegen en gebouwen rond de brug. Even snel een kaartje scannen kan ik niet. Als ik het echt wil begrijpen, moet ik rustig alle lijnen aftasten, brailleafkortingen opzoeken, onthouden hoe punten zich tot elkaar verhouden en mijn beeld vormen. Maar net als elke andere bezoeker is het nu aan mij wat ik wil lezen en bekijken en wat niet. Nee, natuurlijk is die indruk niet hetzelfde en moet ik meer moeite doen, maar dat is gewoon wat het is. Ik geniet van de vrijheid van het zelf ontdekken.

 

Vanuit de toren lopen we de eerste loopbrug op. Mensen maken selfies op de glasplaat in de vloer, waardoorheen je de weg en het water ziet, ver beneden. Sommigen overwinnen een enorme angst. Geleidehond Esmee aarzelt geen moment en ik loop haast gedachteloos over het glas. Pas verderop, als ik op een bankje het volgende deel van het boek bestudeer, word ik alsnog enthousiast: dankzij de omschrijvingen van het interieur van de loopbrug en wat je ziet door de glasplaat en de ramen, krijg ook ik de kans onder de indruk te zijn. Mijn vriend, voor het eerst in deze fantastische stad, is nog niet zo bekend met alle gebouwen. Voor een keer ben ik degene die hem beschrijft wat hij ziet. Voor even zijn de rollen omgedraaid. Hij loopt de brug op en neer, leest bordjes, maakt foto’s. Ik lees mijn boek. Los van elkaar rondkijken, dan onze indrukken en informatie delen. Voor even zijn we net zoals elk stel op stedentrip.

 

Basisidee inkleuren

Zelf ergens zijn en door te voelen en rond te lopen een indruk krijgen is al leuk. Alleen het boek is boeiend, maar ik ben niet zo gefascineerd door bruggen dat ik zoiets thuis zou lezen. Het is de combinatie die maakt dat het werkt. Door de reliëftekeningen weet ik nu hoe die brugleuning doorloopt en door wat ik buiten voelde begrijp ik wat de tekenaars bedoelen met vereenvoudigde weergaven van versieringen op plekken waar ik nooit bij zou kunnen. Omdat ik snap hoe de torens en brugdelen zich tot elkaar verhouden, weet ik waar ik loop en welk deel ik aanraak. Omdat ik nu wél een basisidee heb van de vorm, kan ik die inkleuren met al die details. Klanken, gesprekken van andere toeristen, de dikke moeren en plakken ijzer onder mijn vingertoppen, de licht schommelende vloer onder mijn voeten. De loopbruggen hebben een paar schuifraampjes waardoor mensen foto’s maken. Er staat ook een symbool van een fototoestel bij, hoor ik van mijn vriend. Mijn boek rept daar met geen woord over. Dat adviseert me zo’n raampje open te schuiven, zodat ik de wind kan voelen en Londen kan horen. Dat noem ik nog eens inleven in je doelgroep.

 

Pas achteraf besef ik dat ik niet eens turend voor het raam heb gestaan. Ik heb totaal geen moeite gedaan ook maar iets van het uitzicht mee te krijgen. Iets wat meestal niet veel oplevert, maar wat ik toch probeer om het gevoel te hebben ook iets van die ervaring mee te krijgen. Ik weet als geen ander hoeveel waardevolle en mooie informatie mijn andere zintuigen me geven. Maar toch, zo werkt dat blijkbaar. Niet vandaag. Ik heb het ook geen moment gemist.

 

Nog steeds Dutch rebel

Als de medewerkster na een uur terugkomt van haar lunchpauze, is ze blij verrast ons nog steeds binnen te zien. Ze biedt het boek aan alle blinde bezoekers aan, vertelt ze, maar die nemen het zelden mee. Ik ben stomverbaasd en vertel haar dat mijn vriend natuurlijk prima mijn ogen kan zijn, maar dat het heerlijk is eens zelf op ontdekkingstocht te gaan. En juist daardoor voelt het alsof ik nog meer samen met mijn vriend deze plek verken. Misschien weten andere bezoekers niet van de tekeningen? Mij werd alleen “een brailleboek” aangeboden. En natuurlijk moet iedereen het zelf weten. Toch moet ik onwillekeurig terugdenken aan mijn reis naar het Lake District, waar andere blinde gasten later in het hotel aankwamen omdat hun reisassistentie hen niet uit de trein was komen halen en ze de deur bereikten toen de trein alweer vertrok. Werkeloos afwachten terwijl je weet dat je je station gaat missen, ik kan me er niks bij voorstellen. Ik moest die reis al concluderen dat ik hulp aanvaarden een stuk lastiger vond dan mijn Britse reisgenoten. Het was vakantie, geniet ervan, drong het personeel aan. Dat deed ik, maar ik moest ook even zelf op pad. Gewoon, omdat het kon. Ik voelde me een ‘Dutch rebel’.

 

Enthousiast geworden? Het brailleboek is beschikbaar in meerdere talen. Ik kreeg het boek in ‘braille grade 2’. Geen probleem, uit interesse voor de Engelse taal heb ik mij dat braillekortschrift jaren geleden al eigen gemaakt. Maar ken je alleen het Nederlandse braillealfabet, dan zul je nauwelijks woorden begrijpen. Grade 2-braille heeft brailletekens voor lettercombinaties als ‘gh’, ‘ou’, ‘in’ en ‘th’, maar ook voor langere combinaties en zelfs woorden. Dat bespaart enorm veel ruimte. Best handig, want brailletekens zijn een stuk groter dan tekst in zwartdruk en vereisen dikker papier.

Toegankelijk Londen

De Tower Bridge is zeker niet de enige attractie die de toegankelijkheid goed heeft geregeld. Er is altijd wel een webpagina met informatie over toegankelijkheid, van hoeveel opstapjes er zijn, of en hoe je die vermijdt, tot dat je medewerkers kunt vragen om een bak water voor je geleidehond, waar je je baby kunt verschonen, rondleidingen waarbij je dingen mag aanraken of de gids gebarentaal spreekt, waar je tot rust kunt komen als je te veel prikkels binnenkrijgt, enzovoort. Op Parliament Square treffen we een plattegrond waarop de contouren van de gebouwen die daar staan voelbaar zijn. De Elizabeth Tower met de Big Ben, Westminster Abbey, de Houses of Parliament. Ook bij de Theems ontdekken we zo’n plattegrond. Met in zwartdruk en braille welke gebouwen het zijn. Ook de ramen, pilaren en versieringen zijn weergegeven. Volgens mijn vriend werkt dat prima als je goed ziet. Maar zo’n dichte massa lijntjes wordt op de tast onleesbaar. De vorm voelen is echter al een groot pluspunt. In het Imperial War Museum, waar ik al eerder een toffe rondleiding kreeg met een ziende vriendin, staan voelbare plattegronden van het museum, met onder meer waar ‘touch objects’ en nooduitgangen zijn. Met daarbij uitleg over voorzieningen als klapstoeltjes die je mee kunt nemen. In zwartdruk, braille en gesproken tekst.

Meer geregeld, goed geregeld?

Toch zie ik ook een dubbele standaard. Want wanneer we net als in Nederland onaangekondigd met geleidehond Esmee het theater binnenlopen voor een musical, worden we meteen meegenomen door een beleefde medewerker. Hij laat het aan ons waar we heen willen: toiletten, de bar, meteen onze stoel? Maar lijkt niet van plan ons zelf onze weg te laten zoeken en vraagt diverse keren of Esmee bij me moet blijven en of ze theater gewend is. Hij informeert bij zijn meerdere of het voldoende is dat zij nu weet dat Esmee er is. Dat is het geval. Maar, zegt ze, Esmee mag niet in het gangpad liggen, ze moet aan mijn voeten blijven. Lijkt mij logisch. Als ik vertel dat Esmee dat sowieso het fijnst vindt, zijn ze beiden verbaasd. Later lees ik op de website van het theater dat we van tevoren hadden moeten melden dat er een geleidehond meekwam. Hoezo? Als geleidehondengebruiker heb ik de verantwoordelijkheid om te zorgen dat zij geen overlast veroorzaakt. En minstens zo belangrijk, om haar welzijn te bewaken. Zou dat niet gaan, was ik daar niet met haar geweest. Wat de toegevoegde waarde is van zo’n melding vooraf is mij een raadsel. Ik begrijp het als het gaat om genoeg hulp kunnen bieden, maar dat was niet de vraag. En voor ons ook niet nodig. Mijn vriend en ik zijn al dagen op de been in de chaos en drukte van Londen. Dan lukt onze weg vinden in een theater, iets wat we al zo vaak deden, ook wel. Ik ben gek op de Britse cultuur, maar sommige dingen blijven me een raadsel.

 

Maar goed, als die medewerker ons de weg wil wijzen, prima. Wel jammer dat hij Esmee tijdens de voorstelling niet ziet. Ook al staat het volume harder dan ik gewend ben in Nederlandse theaters, ze ligt tevreden op het zachte tapijt onder mijn stoel. Even bukken leert me dat daar gelukkig het geluid enorm wordt gedempt door de rijen stoelen voor haar. Het publiek lacht, juicht en klapt enthousiast en de muziek is uitbundig. Esmee laat ons kalm begaan. Ze ligt tegen mijn benen, zodat ze met een gerust hart op deze onbekende plek kan slapen in de wetenschap dat ik niet ongemerkt kan verdwijnen. Daardoor voel ik haar stuiptrekkingen wanneer zij de indrukken van die dag verwerkt, ver weg in dromenland. Bij het luide slotapplaus zet ze haar poten schrap tegen mijn ene been en duwt haar rug tegen mijn andere. Zo rekt ze zich uit, liggend. Esmee gespannen? Welnee. Die kruimel is verontwaardigd dat wij haar wekken met al dat lawaai.